1) Tanta est potestas veritas, ut se ipsa sua claritate defendit.
Tak wielka jest moc prawdy, że sama broni się swoją jasnością.
2)Tria geneta sunt vita, inter quae, quod sit optium, quaeri solet unum volumptati vacat, alterum contemplationi terctium ationi.

3)Nemo nostrum sine culpa est.
Nikt z nas nie jest bez winy.
4)Nemo est mortalium, qui sapiat omnibus horis.
Nikt z nas nie jest bez winy.
5)Asinus asino pulcherrimus videtur.
Osioł osłowi najpiękniejszy.
6)Suaviter in modo, foriter in re.
Słodko,ale skutecznie.
7)Nulla servitus turpior est quam voluntaria.
Żadna niewola nie jest haniebniejsza niż dobrowolna.
8)Pars tui melior immortalis est.
Lepsza część ciebie jest nieśmiertelna.
9)Melior est certa pax quam sperata victoria.
Lepszy jest pewny pokój niż niż spodziewane zwycięstwo.
10)Domus propria domus optima.
We własnym domu najlepiej.
11)Quis ignorat maximam illecebram peccandi esse spem impunitatis.
Kto nie wie, że największą zachętą do występku jest nadzieja bezkarności.
12) Cupido dominandi cunctis affectibus flagranitor est.
Żądza władzy jest największą ze wszystkich namiętności.
13)Nemo timendo ad summum pervenit locum.
Nikt nie dochodzi do najwyższego miejsca, bojąc się.
14) Nec corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magnis.
Nie samemu ciału należy spieszyć z pomocą, lecz o wiele bardziej umysłowi i duszy.
15) Vacare culpa est maxium solacium.
Największa pociecha to nie poczuwać się do winy.
16)Unum os et duas aures habemus, ut plus audiamus et minus loquamur,
17)Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis.
By być lekkim w nocy, spożywaj niewielką kolację.
18)Qui tacet, consentire videtur.
Kto milczy, wydaje się zgadzać.\
19)Non omnis beati sunt, qui beati esse videtur.
Nie wszyscy są szczęśliwi, którzy się takimi wydają.
20)Multi homines non sunt tales quales esse videtur.
Nie wszyscy ludzie są tacy, jakimi się być wydają.
21) Sole e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt.
Ci, którzy z życia usuwają przyjaźń, to jakby ze świata usuwali słońce.
22) Parvus pendentur fur, magnus abire videtur.
Mały złodziej będzie powieszony, duży pójdzie wolny.
23)Pauci hoines rebus suis contenti esse videtur.
Zdaje się, że niewielu ludzi jest zadowolonych ze swojego losu.
24) Videant consules, ne quis detrimenti capiat res publica.
Niech konsulowie baczą, by rzeczpospolita nie poniosła jakiejś szkody.
25)Ab altero expectes, alteri quod faceris.
Oczekuj od drugiego, co innym czynisz.
26)Sic cum inferiore vivas, quemadmodum tecum superiore velis vivere.
Tak żyj z niższymi, jak chciałbyś by żył z Tobą niższy.
27)Ante vitoriam ne canas triumphum.
Nie trymufuj przed zwycięstwem.
28) Non multa sed multum.
29)Duos qui lepores sequitur, neutrum capit.
Kto goni za dwoma zającami, żadnego nie złapie.
30)

Uwarunkowany wzrostem produkcji rolnej oraz społecznym podziałem pracy
wzrost produkcji rzemieślniczej doprowadził do ważnego zjawiska
gospodarczego z okresu pełnego średniowiecza, jakim było odrodzenie
ekonomiczne miast, a także powstanie wielu nowych. Europa od XI do
XIII wieku traci swój wcześniejszy wiejski charakter, a życie miejskie
wraz z procesami urbanizacji oraz kolonizacji zewnętrznej (np. na
prawie niemieckim) ogrania coraz większą część kontynentu. Odradzały
się ośrodki miejskie na Zachodzie, które pamiętały czasy rzymskie
(Paryż, Londyn). Jednak rozwój rzemiosła i handlu wymuszał powstanie
nowych ośrodków miejskich (proces lokowania miast, np. na prawie
lubeckim, magdeburskim). Decydujące znaczenie przy lokacji miasta
miało korzystne położenie komunikacyjne: w pobliży morza, portów, w
przecięciu szlaków handlowych. Miasta stały się przede wszystkim
bardzo ważnym ośrodkiem handlu i produkcji (funkcje gospodarcze). Duże
miasta pełniły także funkcję centrum politycznego, kulturalnego oraz
religijnego.

W Europie Zachodniej miedzy XI a XIII wiekiem wykształcił się ustrój
polityczno-prawny miasta, jako samorządnej komuny miejskiej. Wszyscy
mieszkańcy korzystali z przysługujących im wolności, miejskie władze
sprawowały kontrolę nad handlem, finansami, administracją. Miasta
rządziły się własnymi prawami, a bezpośrednią władzę nad komuną
sprawował organ kolegialny - rada, a zasiadać w niej mogło nawet
kilkuset radców. Najpotężniejsze i największe miasta w północnych
Włoszech podporządkowały sobie rozległe terytoria i zdobyły na tyle
dużą samodzielność, że możemy mówić o wykształceniu się samodzielnych
miast-państw, miejskich republik.

W Europie Wschodniej mamy do czynienia z procesem lokowania miast na
prawie niemieckim. Początek wielkiej reformy miejskiej w Polsce, czyli
procesu lokacji miast i związanych z nią przekształceń
topograficznych, ustrojowych, gospodarczych i społecznych, przypada na
XIII wiek. Miasta w Europie Wschodniej nie zdołały się tak
usamodzielnić spod władzy właściciela miasta (najczęściej był to
książę). Mieszczanie, bowiem mieli wieczyste prawo użytkowania,
sprzedaży, kupna przydzielonego im terenu, lecz z tego powodu byli
zobowiązani do płacenia władcy czynszu. Mieszkańcy otrzymywali prawo,
któremu odtąd podlegali. Władzę książęcą wobec mieszczan
reprezentował wójt (sołtys). W połowie XIII wieku zaczęły się
kształtować władze miejskie - ława (trybunał sądowy), której
przewodniczył wójt, oraz rada. Od przełomu XIII i XIV wieku władzom
miejskim największych ośrodków z reguły udawało się wykupić wójtostwo.

Rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej, zwiększenie produkcji rolnej i
rzemieślniczej spowodowało ogromny wzrost obrotu pieniądzem. Pojawiły
się pierwsze banki (pierwszy powstał w Wenecji w 1156) które
prowadziły politykę kredytową i obieg wekslami. Powstawały pierwsze
kantory, które zajmowały się wymianą walut za niewielki procent
(rozmaitość wybijanych monet w Europie stanowiła duże utrudnienie w
handlu). W udzielaniu krótkoterminowych pożyczek pod zastaw
specjalizowały się lombardy. Wprowadzono nowe jednostki monetarne,
którymi obracano w całej Europie: - złoty floren i dukat oraz srebrny
grosz.

Zwiększona w wyniku wzrostu produkcji podaż oraz rosnący wraz z liczbą
ludności popyt spowodowały rozkwit kupiectwa europejskiego, które
wymieniało coraz większą masę towarów i pieniędzy. Kupcy szybko
zorientowali się, że właściwa forma organizacji daje im większą
skuteczność, czyli większe zyski. Większe możliwości dawała
koncentracja wysiłku i kapitałów kupieckich. Kupcy jednoczyli się więc
w gildiach i haznach. Gildia było to zrzeszenie kupców z jednego
miasta (kupiecki odpowiednik cechu), natomiast hanza był to związek
miast kupieckich najczęściej na jednym szlaku handlowym lub
obracających tym samym towarem. Obok hanz niderlandzkich, hanzy
londyńskiej najsłynniejsza i najsilniejsza była Hanza Niemiecka.
Przyjmuje się, że powstała w roku 1214 na mocy porozumienia pomiędzy
Hamburgiem a Lubeką. Dążyła do zmonopolizowania handlu pomiędzy
obszarem nadbałtyckim a zachodnią Europą. Z czasem ten związek miast
stał się potężną siłą polityczną, którą zwalczały miasta zrzeszone w
innych hanzach. Czołowe miejsce odgrywały w Hanzie miasta
północnoniemieckie, ale należały do niej także miasta na terenie
Szwecji, Państwa Zakonnego, Inflant, a także Polskie (Kraków, Gdańsk,
Wrocław, Toruń).

Nasilona wymiana handlowa doprowadziła do odbudowy handlu
dalekosiężnego w Europie oraz odnowienia i powstania nowych szlaków
handlowych. Handel połączył także świat arabski z zachodem i
słowiańszczyzną. Z Arabii i Bizancjum rozwożono po Europie korzenie,
wino, luksusowe tkaniny.

Dla gospodarki Europy najważniejsze były szlaki: lewańtyński,
północno-południowy i bałtycki. Pomiędzy najbardziej gospodarczo
rozwiniętymi obszarami Flandrii oraz północnych Włoch szczególnego
ekonomicznego znaczenia dorobiły się tereny francuskiej Szampanii. To
tutaj odbywały się największe jarmarki handlowe średniowiecza (6 razy
do roku w 4 miastach), na które zjeżdżali kupcy z całego kontynentu. Z
północy sprowadzano niewolników, futra i drewno. Kupcy z półwyspu
Apenińskiego zdobyli przewagę w handlu międzynarodowym docierając w
XIII wieku do Indii i Chin (wyprawa Marco Polo ).

Na przełomie XIII i XIV wieku przyszło jednak załamanie gospodarki,
zasiedlanie nieużytków doprowadziło do tego, że zabrakło wolnej ziemi
pod uprawy. Przeludnieniu towarzyszyło, bowiem ochłodzenie się klimatu
w Europie. Nastąpiła cała seria nieurodzajnych lat, a więc i klęska
głodu. Szalejąca w połowie XIV wieku dżuma spowodowała wyludnienie
znacznych obszarów Europy. Kryzys udało się dopiero przezwyciężyć w XV
wieku. Ziemia nie służyła już tylko do produkcji rolnej, szereg
gospodarstw zamieniono na pastwiska dla owiec, wiele pól obsiewano
lnem i konopią, a wszystko sprzyjało rozwojowi przemysłu
sukienniczego.

Kryzys, jaki w XIV w. dotknął europejską wieś, nie oszczędził także
terenów miejskich. Poważne straty wyrządziła zarówno epidemia dżumy,
jak i zastój rolnictwa a także pojawiły się problemy ze zbytem
artykułów rzemieślniczych. Ograniczono liczbę mistrzów cechowych, aby
zmniejszyć produkcję rzemieślniczą, ale to zaowocowało pojawieniem się
wielu partaczy. Kryzys udało się przezwyciężyć, głównie dzięki
napływowi ludności wiejskiej. Pojawił się nakład (chałupnictwo), jako
nowa forma organizacji produkcji. Polegał on na tym, że właściciele
warsztatów rzemieślniczych nabywali surowiec, a potem przekazywali go
do obróbki zwykłym rzemieślnikom lub wiejskim chałupnikom. W ten
sposób doprowadzali do ich uzależnienia od siebie, dyktując ceny
produktu i przejmując jego zbyt.

ultimo repetito

excido, excidere, excicidi - wypaść, umknąć, wyślizgnąć się
eripo, eripere, eripi, ereptum - wyrwać, wydrzeć, zabrać
subduco, subducere, subduxi, subductum - niepostrzeżenie usunąć, wyciągnąć coś(spod kogoś)
effluo, effluere, effluxi - wypływać przepływać, wyślizgnąć się
attendo, attendere, attendi, attentum - natężyć, zwrócić uwagę, zauważyć
elabor, elabi, elapsus sum - wyślizgnąć się, znikać
aestimo, aestimare, aestimavi, aestimatum - cenić, poważać
fallo, fallare, fafelli, falsum - przywieść do upadku, oszukać, omylić
complector, compecti, complexus sum- opleść, objąć, zebrać
pendeo, pendere, pependi - wisieć, być zawisłym, zależnym
contineo, continere, cintinuy, contentum - razem trzymać, zatrzymać przy sobie
excolo, excolere, excolui, excultum - starannie uprawiać, ozdabiać, udoskonalać
indercido, indercidere, indercidi - wpadać, ginąć z pamięci, wypaść
edisco, ediscere, ededici - uczyć się na pamięć, wyuczyć się
adico, adicere, adieci, adiectum - dorzucić, dodawać, dołączyć
affigo, affigere, affixi, affixum - umocować, przyczepić
vindico, vindicare, vindicavi, vindicatum - rościć sobie prawo do czegoś, oobraniać
aufero, auferre, abstuli, ablatum - unosić, zabierać jawnie
subripio, subripere, subripui, subreptum - zabierać potajmnie, podkradać
dificio, dificere, defeci, defectum - odpaść, nie dostawać
summoveo, summovere, summovi, summotum - usunąć, oddalić
praeterfluo, praeterfluere, praeterfluxi - przepływać obok


thesaurus, i - skarb
modo - tylko
plurimum - bardzo wiele
dubius, a um - wątpliwy
neglegetia, ae - niedbałość
ars memoriae - sztuka pamięci
tenax, acis - mocno trzymający, chłonny
amoenus, a, um - wdzięczny, miły, przyjemny
singuli, ae, a - pojedynczy
versus, us - wiersz
incrementum - wzrost, przyrost
iactura, ae - strata, szkoda
praetium, i - cena, wartość
retro - w tyle, wstecz
hodiernus, a um - dzisiejszy
manum inicere - wziąć w posiadanie
fugax, acis - płochliwy, ulotny
lubricus, a, um - śliski, niepewny
possesio, onis - posiadanie
calendarium, i - kalendarz
papa, ae - papież
hebdomas, adis - tydzień
vero - zaś
quater - cztery razy
intercalaris, is, e - przestępny
complementum, i - dopełnienie, uzupełnienie
iteger, integra, itnegrum - całkowity, cały
minuta, ae - minuta
tractus, us - ciągnienie, bieg, ciąg
correctio, onis - poprawka
pecus, udis - sztuka bydła
belus, ae - dziki zwierz
impetus, us - pęd, żądza, popęd
propensus, a, um - skłonny, chętny
volumptate capitur - kieruje się przyjemnością
capitalis, is, e - śmiertelny
adulescentia, ae - wiek młodzieńczy
vitiosus, a, um - występny, wzły, przewrotny
senectus, utis - starość, wiek sędziwy
avidus, a, um - żądny, chciwy, żarłoczny, nienasycony
libido, inis - żądza, pożądanie
temere - przypadkiem, na oślep
effrenatus, a, um - nieokiełznany, rozpasany
hinc - stąd
ad potentiam - do zawładnięcia
proditio, onis - zdrada
eversio, onis - wywrócenie, przewrót
clandestinus, a, um - skryty, tajemny
colloquium, i - rozmowa
scenus, eris - zbrodnia, niegodziwość
esca, ae - pokarm, wabik, przynęta
piscis, is - ryba
commercium, i - handel wspólnota
facinus, oris - zbrodnia, grzech, przestępstwo, czyn
sruprum, i - zhańbienie, nierząd

Ekspansja turecka.

Otóż Turcy Osmańscy pojawili się na terenie Azji Mniejszej pod koniec
XIII wieku. Była to nowa agresywna wspólnota polityczna. Jej głównym
budowniczym był Osman, który wykorzystał rozpad państwa Turków
Seldżuckich do wzmocnienia swej pozycji.

Następne dziesięciolecia wykorzystali Turcy na ekspansję kosztem
Bizancjum. Po zdobyciu szeregu posiadłości w Azji Mniejszej Osmanowie
przeszli na kontynent europejski zajmując w 1365 roku Adrianopol,
który został stolicą państwa tureckiego. Konstantynopol znalazł się w
morderczym uścisku posiadłości tureckich, otoczony od strony Azji i
Europy. Stolica Bizancjum przetrwała jeszcze prawie sto lat, ponieważ
Turcy zostawili Konstantynopol na boku, kierując się na Bałkany, gdzie
w roku 1389 pokonali Serbów w bitwie na Kosowym Polu. Pod koniec XV
wieku prawie całe Bałkany i Grecja znalazły się pod panowaniem
tureckim. Wobec tureckiego zagrożenia zaczął się odradzać ruch
krucjatowy. Papieże ogłaszali apele o podjęcie wyprawy przeciwko
zagrażającym chrześcijańskiej Europie muzułmanom, podejmowali wysiłki,
by zebrać na nią środki. Turcy jednak w roku 1396 pod Nikopolis
rozgromili wyprawę krzyżową rycerstwa europejskiego na czele z królem
węgierskim, Zygmuntem Luksemburczykiem. Na początku XV wieku na
państwo tureckie uderzył Timur Chromy (Tamerlan), który rozbił Turków
bitwie pod Ankarą (1402) i spowodował dziesięcioletni okres upadku
Turcji.

Nie udało się zorganizować dalszych działań obronnych przed Turkami,
którzy w powrócili do polityki podbojów w latach 20 XV wieku. W 1444
roku pod Warną wojska dowodzone przez króla Węgier i Polski nie
zdołały zatrzymać postępów tureckich, król Władysław Jagiellończyk,
zwany później Warneńczykiem, poniósł śmierć. Konstantynopola nie
ocaliła także unia zawarta z Kościołem katolickim w 1439 roku we
Florencji. W roku 1453 Konstantynopol został zajęty przez wojska
sułtana Mahmeda II Zdobywcy. Konstantynopol, jako Istambuł, stał się
stolicą Turków. Ekspansja turecka stała się w XV wieku jednym z
ważniejszych czynników sytuacji politycznej w Europie, a szczególnie w
Europie Środkowej. Zdobycie Konstantynopola i upadek Bizancjum były
dla Europy głębokim wstrząsem. Doprowadził on do zakończenia
długotrwałych konfliktów zbrojnych (jak pomiędzy państwami włoskimi).
Jednak niestety w obliczu ekspansji tureckiej ówczesne potęgi
europejskie nie potrafiły współdziałać militarnie i politycznie.
Upadek Konstantynopola pod turecką siłą przyczynił się do zadania
ostatecznego ciosu muzułmanom na Półwyspie Iberyjskim i likwidacji
mauretańskiego królestwa w Grenadzie (1492).

Gospodarka średniowiecznej Europy.

Otóż w gospodarce wczesnego średniowiecza zaznacza się, w porównaniu
do sytuacji z czasów antycznych, ogromny regres. Wielkie ośrodki
miejskie popadły w ruinę wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego, wskutek
czego życie przeniosło się na wieś. Wyludnione miasta pełniły funkcję
siedzib monarszych, książęcych, czy biskupich. Ich produkcja
rzemieślnicza bardzo spadła - ograniczała się do wytwórczości na rzecz
dworów. Zamarła wielka, dalekosiężna wymiana handlowa w basenie Morza
Śródziemnego. Dominującym typem gospodarowania była gospodarka
naturalna oparta na rolnictwie, hodowli i drobnej działalności
rzemieślniczej oraz handlu wymiennym. Będzie miała ona bardzo istotny
wpływ na wytworzenie się feudalizmu. Obrót pieniądzem praktycznie
zanikł. Po podbojach arabskich w Afryce osłabł handel bizantyjski.
Kupiectwem trudnią się we wczesnośredniowiecznej Europie Arabowie i
Żydzi.

Życie w Europie ma charakter wiejski. Na wsi dominują dwa typy
gospodarstw - wielkie majątki, czyli królewskie, możnowładcze i
klasztorne latyfundia. Składały się z one z ziem należących do domeny
pańskiej oraz gruntów dzierżawionych przez chłopów. Oprócz wielkich
latyfundiów, istniały również drobne gospodarstwa wolnych chłopów.

FEUDALIZM
Był to ustrój społeczny, gospodarczy i polityczny oparty na zależności
pomiędzy ludźmi - lennej i feudalnej. W społeczeństwie feudalnym
dominowali wielcy właściciele ziemscy, zarówno świeccy i duchowni.
Kolejne szczeble drabiny społecznej zajmowali wasale - od potężnych
hrabiów po szeregowych rycerzy posiadających pojedyncze włości (w
zamian za nadanie ziemi zobowiązany był służyć swojemu seniorowi
pomocą wojskową). Najniższą warstwą tego społeczeństwa byli poddani
feudalni - chłopi - zwolnieni od powinności wojskowych, ale zmuszeni
do pracy na rzecz pana (w zamian za ochronę chłopi musieli przekazywać
panu świadczenia w postaci renty feudalnej - np. pańszczyzna)

Po okresie wielkich wędrówek, najazdów i zniszczeń, Europa weszła wraz
z przełomem X i XI wieku w etap względnej stabilizacji i spokoju. To w
okresie pełnego średniowiecza przypada wyraźny postęp technologiczny,
wzrost produkcji rolniczej oraz rzemieślniczej, rozwój wsi i rozkwit
życia miejskiego. Przekształcenia o charakterze gospodarczym miały
znaczący wpływ na społeczeństwo i kulturę Europy pełnego
średniowiecza.

Klimat stał się łagodniejszy, co przyniosło poprawę warunków
życiowych, spadek śmiertelności. Zjawiska te doprowadziły następnie do
przyspieszenia wzrostu demograficznego (do 70mln ludzi na początku XIV
wieku). Zwiększenie liczby ludności (przede wszystkim w ośrodkach
miejskich) zwiększyło z kolei popyt na żywność. Inwestowanie w
rolnictwo, w techniczne ulepszenie produkcji rolnej stało się
opłacalne. Wprowadzono szereg usprawnień w rolnictwie. Przede
wszystkim dążono do zwiększania plonów poprzez poszerzanie areału
ziemi uprawnej poprzez wyrąb lasów, osuszanie bagien. Wprowadzono
także nowy system uprawy roli - trójpolówkę.

Trójpolówka był to system uprawy ziemi polegający na podziale roli na
trzy pola:
- zboże jare (siew na wiosnę)
- zboże ozime (siew zimą)
- ugór (pastwisko).

Najważniejszym elementem trójpolówki była przemienność upraw (ozime na
jare, jare na ugór, ugór na ozime itd.), który to system znacząco
zwiększył wydajność upraw.

Upowszechniły się także żelazne pługi oraz inne narzędzie rolnicze,
chomąto, młyny i wiatraki. Postęp techniczny dokonał się nie tylko w
rolnictwie. Gęstniała sieć dróg, zaczęto budować wsparte na łukach,
kamienne mosty. Następstwem tych zjawisk był wzrost produkcji rolnej,
który z kolei przyczynił się do rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej
oraz rozwoju rzemiosła.

Rozwój rzemiosła wyrażał się w zwiększaniu liczby wykwalifikowanych,
wyspecjalizowanych rzemieślników, którzy mogli poświęcić się tylko
produkcji rzemieślniczej. Rozwój rzemiosła był spowodowany wzrostem
produkcji rolnej (pojawiły się nadwyżki produkcji rolnej) oraz
wzrostem dochodów chłopów. Wraz ze zwiększeniem się możliwości
produkcyjnych wsi europejskiej, ludność rolnicza była w stanie
utrzymać większą liczbę osób, które nie były zaangażowane w produkcje
żywności. Tak, więc obok istniejącego wcześniej rycerstwa i
duchowieństwa pojawiła się coraz liczniejsza warstwa rzemieślników,
wytwarzających i zamieszkujących miasta. Społeczeństwo wczesnego
średniowiecza, które dotychczas składało się z tych, którzy się modlą
(kapłani), walczą (rycerze) i orzą (chłopi) zostało wzbogacone o stan
mieszczański. Jeszcze jedną przyczyną rozwoju rzemiosła był
charakterystyczny dla czasów pełnego średniowiecza, społeczny podział
pracy.

Wspomniane już nadwyżki rolne, które pojawiły się w XI wieku
umożliwiły chłopom zaprzestanie wytwarzania artykułów rzemieślniczych
na własne potrzeby, ponieważ posiadali one od tego momentu pieniądze,
aby je zakupić. Rzemieślnicy mogli zrezygnować z tracenia czasu na
uprawę ziemi i zająć się wyrobem / produkcją rzemieślniczą, ponieważ
na wsi wzrastał popyt na ich wyroby. Zróżnicowaniu zajęć na
wiejskie-rolnicze i miejskie-nierolnicze towarzyszył wzrost i
specjalizacja produkcji rzemieślniczej i rolnej. Społeczny podział
pracy przyspieszał zastąpienie dawnej gospodarki wiejskiej, opartej na
samowystarczalnych włościach, gospodarką towarowo - pieniężną wiążącą
silniej rozwijające się miasta i wieś.

W rozwijających się szybko miastach zwiększało się zapotrzebowanie na
zboże, wełnę, zwierzęta i inne produkty gospodarki wiejskiej.
Mieszczanie, przede wszystkimi kupcy inwestowali z zyskiem w rozwój
rolnictwa (młyny, nowe uprawy), a chłopi w coraz większym stopniu
bogacili się. Sprzedawali oni nadwyżkę plonów na rynku miejskim,
kupowali ziemię, dzierżawili, a także udzielali pożyczek.

Na rozwój rzemiosła i jego postępującą specjalizację zawodową wpłynęło
także powstanie cechów. Cech była to organizacja rzemieślników
miejskich jednej profesji, np. cech kontrolował jakość produkcji,
ustalał ceny towarów, dostarczał surowce, przeprowadzał awans zawodowy
rzemieślników, roztaczał opiekę nad sierotami po członkach cechu.
Elitą cechu byli mistrzowie cechowi, czyli właściciele warsztatów
produkcyjnych (tylko oni posiadali prawo do założenia warsztatu na
terenie miasta). W czasie wojny członkowie cechu bronili wyznaczonego
odcinka murów, posiadali własną kaplicę w kościele miejskim,
organizowali uroczystości dla swojej wspólnoty.

Najbardziej rozwiniętym rzemiosłem średniowiecza było sukiennictwo. W
XIV wiecznej Florencji 1/4 mieszkańców stutysięcznego miasta
utrzymywała się z produkcji sukna wełnianego, które wyrabiano z
importowanej z Anglii wełny.

Poprzez handel nadwyżkami plonów średniowieczna wieś bogaciła się, a
to wpłynęło na rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej, która zaczęła
zastępować w coraz większym stopniu gospodarkę naturalną (proces ten
zapoczątkowany został w Europie Zachodniej). Renta feudalna przyjęła
postać czynszu płaconego w pieniądzu. Zjawisko polegające na zmianie
struktury ciężarów chłopskich - zastąpienie robocizn czynszem w
naturze i pieniądzu - to komutacja. W warunkach gospodarki
towarowo-pieniężnej feudałom potrzebującym pieniądza bardziej opłacało
się zmienić pańszczyznę na czynsz oraz zmieszać obszar gospodarstwa
pańskiego na rzecz działek dzierżawionych przez chłopów czynszowych.
Feudałowie często przenosili swoje posiadłości do miast, przekazując
swoje ziemie wsi. Aby zachęcić ludzi do osiedlania się w ich dobrach,
feudał zapewniał osadnikom wolność, dziedziczne prawo do ziemi,
zwolnienie od czynszu przez jakiś czas. Pańszczyzna odrobkowa zanikła
na rzecz renty czynszowej.

słówka

arch - łobuzerski, figlarny
EXAMPLE: He gave an arch smile when he finished his story.

break down- popsuć się, ulec awarii


short-lived - krótkotrwały, przelotny
EXAMPLE: Unfortunately their marriage proved short-lived.

go with sth - pasować (do czegoś)
I'm not sure if that tie goes with my suit.

to josh - żartować, podśmiewać się z kogoś
EXAMPLE: He is always joshing about her poor French.

look sth up - wyszukać, sprawdzić coś
EXAMPLE: Can you look up the German word for 'industry'?

quack - szarlatan, konował, znachor
EXAMPLE: I'm not going to listen to that quack!

set off - wyruszyć w podróż, wyjechać
EXAMPLE: What time are you setting off for the train station?

show off - popisywać się
EMAPLE: He's always showing off and I can't stand him.

chatterbox - gaduła, papla
EXAMPLE: That pupil is a real chatterbox!

sham - poza, pozór, fikcja, mydlenie oczu
EXAMPLE: The election was a complete sham.

fall over - przewrócić się
EXAMPLE: The old lady fell over on the pavement.

roly-poly - pulczny
EXAMPLE: My uncle is a roly-poly little man.

let sb down- zawieść kogoś, rozczarować
EXAMPLE: I promised to help my sister and I can't let her down.

fall out - pokłócić się z kimś
EXAPLME: She fell out with her parents again.

pick at sth - dziobać, skubać jedzenie
EXAMPLE: I can't stop picking at food while cooking.

kinsman - krewny, powinowaty
EXAMPLE: They called together all their kinsmen and close friends.

sternly - ostro, surowo, stanowczo
EXAMPLE: ''I will not accept this kind of behaviour'' said the teacher sternly.

run down - przejechać kogoś
EXAMPLE: The girl was run down as she was crossing the road.

give sth up - rzucać coś, skończyć z czymś
EXAMPLE: I managed to give up smoking six months ago.

writhe - wić się
EXAMPLE: A woman was writhing in pain on the emergency room floor.

to set sth up - zakładać coś
EXAMPLE: At the age of 36 he set up his own business.

irrelevant - nieistotny, nieważny
EXAMPLE: Her comments were irrelevant to the discussion.

to make up sth - wymyśleć coś
EXAMPLE: She always makes up some funny excuses.

le nom, l'appelation- nazwa
le prenom- imię
la Mediterranée- Morze Śródziemnomorskie
ensoleié(e)- słoneczny
se caracteriser par- charakteryzować się czymś
un climat- klimat
doux, douce- ciepły, łagodny
agréable- przyjemny
la cote- wybrzeże
une ule- wyspa
une valée- dolina
dur- ostry, ciężki
une altitude= une hauter- wysokość
une plage- plaża
sous la neige- pod śniegiem
sous-marine- w morzu
une richesse- bogactwo
un paysage- pejzaż
des sport nautigues- sporty wodne
un randonneur- spacerowicz
parcourir- przebiec, przebyć
fameaux, fameuse- słynny
certaines- pewnie
jadis- niegdyś
une étape- etap
une époque- epoka
un itineraire- trasa
un chemin, une route, une voie- droga
en route- w drodze
un niveau- poziom
un départ- wyjazd
un voyage- podróż
un séjour- pobyt
séjourneur- przebywać
le lieu de départ- miejsce wyjściowe
accdéder à qch- przystąpić do, dostać się do
traverser- przecinać, przechodzić
les invasions- najazdy
barbare- barbarzyńska
définivement- ostatecznie
cependant- jednakże
la pointe- czubek
le sommet- szczyt
mouvementée- burzliwa(np. historia)
actuellement- teraz, obecnie
maintenant- teraz
malgré tout mimo wszystko
un regard fiér- dumne spojrzenie
particuliérment, spécialement, surtout- szczególnie
demander un entrainement- wymagać treningu
le loi- prawo
le droi- prawo
battre- bić, pobić
batir- budować
partager l'opinion de qn- podzielać czyjeś zdanie
grimper, escalader- wspinać się
une escalade- wspinaczka
partir en randonné=en escalade a la montagne- wyjeźdżać na wycieczkę/ wspinaczkę w góry